De EU stelt niet minder dan 13,2 miljoen euro beschikbaar voor diepgaand onderzoek naar het verdronken en begraven landschap in Noord- en Oostzee. Wetenschappers van het Vlaams Instituut voor de Zee zullen hun krachten bundelen met de Universiteit van Bradford, de Geologische Dienst Nederland en de Universiteit van York in een gezamenlijke zoektocht naar sporen van begraven steentijdnederzettingen.
Met deze substantiële subsidie van de Europese onderzoeksraad (ERC) financiert Europa excellent onderzoek. Het is voor het eerst dat ook het VLIZ mag toetreden tot dit soort exclusieve ‘ERC Synergy Grant’ ondersteuningsinstrumenten. Dergelijke beurzen worden enkel toegekend aan grootschalige overkoepelende projecten die samenwerkingen van meerdere uitmuntende instellingen vereisen om hun ambitieuze doelen te bereiken.
Focus van het SUBNORDICA-onderzoek is de 3 miljoen km2 nieuw land dat tijdens de laatste IJstijd in Noord- en Oostzee bloot kwam te liggen toen de zeespiegel meer dan honderd meter lager stond dan vandaag. Deze kustvlakten, rivierdalen, meren en eilanden waren zeer aantrekkelijk als prehistorische nederzettingen. De landschappen zijn inmiddels verdronken als gevolg van de wereldwijde klimaatverandering, maar zijn nog steeds quasi onontgonnen gebied. Onderzoek dringt zich op nu deze gebieden meer en meer ingepalmd dreigen te worden door grootschalige ontwikkelingen op zee.
Dr. Tine Missiaen, marien geofysicus (VLIZ): “Het project SUBNORDICA biedt een unieke kans om te begrijpen hoe landschappen er in het Steentijdperk uitzagen, en hoe ze de snelle evolutie na de laatste IJstijd doormaakten. Met geavanceerde technologie en AI moeten we in staat zijn dit unieke fragment uit de Europese prehistorie te doorgronden.”
De EU heeft in totaal meer dan 13,2 miljoen euro veil voor SUBNORDICA - een samenwerking tussen het Moesgaard Museum, de universiteit van Aarhus, de Universiteit van Bradford en het Duitse onderzoeksinstituut NIhK. Onderzoekers van de Universiteit van Bradford zullen samen met het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), de Geologische Dienst van Nederland (TNO), en de Universiteit van York de exploratie in de zuidelijke Noordzee leiden.
Dr. Ruth Plets, mariene geoloog (VLIZ): “De voorbije jaren heeft het VLIZ belangrijke investeringen gedaan in geo-archeologisch onderzoek van de Zuidelijke Noordzee. We zijn dan ook heel erg blij dat deze ERC-beurs ons vanaf 2024 toe zal laten nog nauwer te gaan samenwerken met belangrijke Europese collega’s. Door samen te werken en nieuwe technologieën te verkennen, zullen we heel wat extra data kunnen verzamelen en die over de grenzen heen integreren. Zo zullen we onze kennis over prehistorische verdronken landschappen in NW-Europa gevoelig kunnen verhogen.”
Het SUBNORDICA-project zal de nieuwste technologieën toepassen om de zeebodem in kaart te brengen. AI en computersimulatie zullen toelaten gebieden te identificeren waar restanten van lang verloren nederzettingen mogelijk bewaard zijn gebleven. Dit zal leiden tot een dieper inzicht in hoe onze voorouders leefden in gebieden die nu onder de zeebodem liggen.
Tegelijk maakt dit onderzoek een ethische ontwikkeling van de zeebodem mogelijk. De druk op de Noord- en Oostzee door nieuwe economische activiteiten (zoals hernieuwbare energie) is zeer hoog en zal de komende jaren en decennia verder toenemen. In Belgische wateren alleen al zal de nieuwe Prinses Elisabeth-zone, met een oppervlakte van 285 km², resulteren in een extra offshore windcapaciteit van ongeveer 3,5 GW (goed voor meer dan een kwart van het Belgische energieverbruik). De kennis gegeneerd door grootschalige transnationale studies zoals SUBNORDICA, kunnen ongewenste effecten van dergelijke grootschalige ontwikkeling op en in een zeebodem met bewezen archeologische rijkdom beperken.
