Bij de oprichting in 1999 kreeg VLIZ het mandaat om faciliterend op te treden naar de zeewetenschappen, zonder zelf onderzoek uit te voeren. Dit om competitie te vermijden met het versnipperde landschap aan onderzoekseenheden aan de universiteiten en wetenschappelijke instellingen. De VLIZ-staf, aangeworven met middelen van de Vlaamse overheid, kon zich zo volledig storten op soms tijdsintensieve, specifieke maar broodnodige ondersteunende activiteiten, vaak met impact tot ver buiten de grenzen. Dit zou een bijzonder succesvolle strategie blijken te zijn voor het jonge instituut.
Een van die faciliterende opdrachten was de uitbouw van een VLIZ Marien Data & Informatie Centrum (VMDC). Naast data-technische ondersteuning aan onderzoekers in eigen land, richtte VMDC zich al snel op het ontwikkelen van internationale databanken, met name in het vakgebied van de mariene biologie. Vanuit de nood om een eenduidig soortenregister te creëren, aanvankelijk enkel voor de Noordzee, startte VLIZ met het uitrollen van een taxonomisch dataregister, beheerd binnen de Aphia data-infrastructuur. Die expertise en dynamiek in het beheer van biologische data van oceaan en zeeën, dwong geleidelijk respect af bij de ‘grote broers’ op het internationaal toneel. Het liet toe Aphia verder te ontplooien tot een geconsolideerde taxonomische data-infrastructuur.
Zo mocht het als data-, communicatie- en informatiecentrum fungeren binnen het prestigieuze en ambitieuze Europese MarBef-project ('Marine Biodiversity and Ecosystem Functioning': 2004-2008), wat in 2004 aanleiding zou geven tot het ontstaan van het Europese Register voor Mariene Soorten. Mede daardoor kreeg VLIZ binnen het Europese LifeWatch-gebeuren een centrale rol toebedeeld (het voorzien in een ‘Species Information Backbone’) voor mariene biodiversiteit. Ook zocht en vond VLIZ aansluiting bij het wereldwijde ‘Census of Marine Life' netwerk (CoML; 2000-2010) en bij het ‘Ocean Biodiversity Information System’ (OBIS), een gedistribueerde databank m.b.t. het voorkomen van zeedieren en –planten wereldwijd. ERMS werd in 2007 WoRMS, het Wereldregister voor Mariene Soorten (WoRMS), en groeide uit tot de best gekende en meest gebruikte web-interface op Aphia.
Chair WoRMS prof. dr. Shane T. AHYONG: "When WoRMS was established 15 years ago, no one imagined how influential it would become. It has succeeded well beyond expectations and is now the global standard for marine species names. VLIZ is to be commended for its foresight in establishing and developing such an important knowledge tool."
Het resultaat mag gezien zijn. Meer dan twintig jaar na de eerste voorzichtige stappen is het door VLIZ beheerde WoRMS dé standaard voor mariene soorten wereldwijd. WoRMS levert data aan de Catalogue of Life, de meest volledige consistente lijst van levensvormen op aarde. Alle inhoud van WoRMS is gelinkt aan een of meerdere van de meer dan 400.000 beschikbare referenties in het systeem, en wordt beschikbaar gemaakt met de vrijwillige hulp van een groot aantal taxonomische experten wereldwijd. Maar ook samenwerkingen met bestaande kwaliteitsdatabanken zoals FishBase en AlgaeBase leiden tot heel wat input. WoRMS omvat op heden 242.337 geldige soortnamen (waarvan 42.000 met foto) en kent meer dan 400 geregistreerde institutionele gebruikers. Dit vertaalt zich in een toenemende vermelding van WoRMS in publicaties, met de teller eind 2022 op 7051. Maar daar houdt het niet op. Naast wetenschappers, beleidsmakers en bedrijven, weten spelers uit het brede maatschappelijke veld wereldwijd het VLIZ WoRMS databeheerteam te vinden, op zoek naar lesmateriaal, stof voor quiz-programma’s, info voor documentaires,… Een vermelding op de 'Oceans' poster, annex bij de BBC Blue Planet II documentaire is één van de voorbeelden. Ook in de pers – onder meer met een jaarlijkse actie die een selectie van de gemiddeld 2050 jaarlijks nieuw ontdekte soorten in de spotlights plaatst – krijgt WoRMS de nodige aandacht. WoRMS is tevens erkend als ‘UN Ocean Decade Project Action’, onder de roepnaam ‘ABC WoRMS’.
Co-chair WoRMS, dr. Christopher BOYKO: “The editors of WoRMS work on the database for two reasons. First, having complete datasets is incredibly useful for their day-to-day research. Second, because they know that their work on this database will be amazingly useful for others. We are grateful to the community of editors for giving so generously of their time.”
Een VLIZ-databeheerteam houdt het register up-to-date. Het kan daarvoor terugplooien op de onmisbare hulp en expertise van een netwerk van 312 taxonomische WoRMS ‘editors’, dit zijn specialisten verspreid over 45 landen en 226 instituten. Een stuurgroep bestaande uit 12 verkozen leden staat in voor het dagelijks bestuur en tekent de lijnen voor de toekomst. Waar WoRMS aanvankelijk enkel taxonomische info omvatte, is daar in de loop der jaren info over soorten, verspreiding, kenmerken, naamgeving bijgekomen. De voorbije vijf jaar was er ook de lancering van ‘thematische groepen’, zoals het World Register of Introduced Marine Species (WRIMS), het World Register of DeepSea Species (WoRDSS) en AlgaeTraits, een database met kenmerken van zeewiersoorten.
De intense samenwerking onderhoudt een wereldwijd en zeer actief netwerk, met zo’n vierhonderd ‘edits’ aan het systeem per dag. Een community die VLIZ toelaat – als klein instituut – een rol van betekenis te spelen. Wat de toekomst zal brengen is nog onduidelijk, maar uit de vele verhalen gebracht ter gelegenheid van de 15de verjaardag, blijkt alvast een hoog ambitieniveau. Of hoe een klein instituut toch heel wat gewicht in de schaal kan leggen!