Baanbrekend onderzoek drijft op passie, innovatie en doorzettingsvermogen. Bij het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) staat de toewijding aan klimaatonderzoek in de poolgebieden symbool voor deze principes. Sinds de oprichting van het Marine Robotics Centre zes jaar geleden heeft de samenwerking tussen ingenieurs, onderzoekers en geavanceerde infrastructuur VLIZ gepositioneerd als een sleutelspeler in de poolwetenschap. Door hypothese- en observatiegericht onderzoek te combineren, in samenwerking met nationale en internationale onderzoeksteams, draagt VLIZ aanzienlijk bij aan de vooruitgang van poolonderzoek in Vlaanderen en België. In de afgelopen jaren ondersteunde VLIZ jonge onderzoekers en ingenieurs, ontwikkelde het innovatieve observatiesystemen, versterkte het nationale en internationale samenwerkingen en droeg het bij aan wetenschappelijke publicaties met grote impact.
De poolgebieden op beide halfronden spelen een cruciale rol in het mondiale klimaatsysteem. De afgelopen jaren heeft VLIZ zijn operationele en onderzoeksactiviteiten in het Noordpoolgebied uitgebreid, voortbouwend op bestaande expertise en infrastructuur. Daarnaast ontwikkelde het nieuwe technologieën ontwikkeld, zoals real-time onder-ijsmonitoringstations. Vandaag beschikt het instituut over de kennis en de geavanceerde technologie om ambitieuze poolonderzoeksprogramma's te realiseren. Deze technologie omvat geavanceerde meetapparatuur voor broeikasgassen op onderzoeksschepen en een reeks Mariene Autonome Systemen, zoals Onbemande Oppervlaktevaartuigen (USV’s Gobelijn en Adhemar), een Autonoom Onderwatervaartuig (AUV Barabas), Gliders (Yoko en Tsuno) en verankerde meetstations. Deze geavanceerde systemen ondersteunen observatiegericht onderzoek, dat essentieel is voor de moderne oceanografie. Tevens vormen ze een waardevolle aanvulling op hypothese gestuurde studies die oorzaak-en-gevolgmechanismen onderzoeken.
Dit werk leverde belangrijke resultaten op, soms zelfs ronduit ophefmakende verrassingen! Zo kon het een mysterieus wereldwijd seismisch signaal helpen ontcijferen dat negen dagen aanhield. Oorzaak? Een rotsverschuiving die een tsunami van 200 meter hoog induceerde, gevolgd door een seiche (staande golf) in een afgelegen fjord in Groenland. De bevindingen van deze studie werden gepubliceerd in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Science en kregen wereldwijde aandacht. De studie behoort tot de top 5% van meest invloedrijke onderzoeksartikelen ooit gepubliceerd door Science en kwam uitgebreid aan bod in internationale media.
Door internationale samenwerking en door Europese gefinancierde projecten creëert het VLIZ heel wat kansen voor de volgende generatie van wetenschappers en ingenieurs. Het instituut neemt deel aan diverse oceanografische expedities in het Noordpoolgebied en begeleidt tal van MSc-, PhD- en ingenieursstudenten. Een sprekend voorbeeld hiervan is de Eurofleets+ onderzoeksreis naar Groenland in 2022 aan boord van het onderzoeksschip Sanna, geleid door een jonge VLIZ-wetenschapper ter ondersteuning van lopend doctoraatsonderzoek. Een ander belangrijk project is GreenFeedBack, een Europees Horizon Europe-initiatief waarbij VLIZ zijn expertise in broeikasgasmetingen (ontwikkeld in het kader van het Integrated Carbon Observation System-netwerk, ICOS) combineert met de operationele capaciteit van de mariene robots van VLIZ. Deze samenwerking heeft als doel nieuwe meettechnieken voor broeikasgassen in Arctische oppervlaktewateren te ontwikkelen en toe te passen. VLIZ zette zijn expertise op het gebied van broeikasgasmonitoring ook in tijdens expedities aan boord van RV Neil Armstrong (VS), RV Skagerak (Zweden) en RV Belgica (België). Deze leverden hoge-resolutie broeikasgasmetingen op rond Groenland, Spitsbergen en in Baffin Bay.
Poolwetenschap is teamwork. VLIZ stimuleert actief interdisciplinaire samenwerking op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Het instituut neemt deel aan het Belgisch Nationaal Comité voor Arctisch en Antarctisch Onderzoek (BNCA2R) en aan de Association of Polar Early Career Scientists Belgium (APECS Belgium). In april 2024 bracht de Belgian Polar Community Day meer dan 100 poolonderzoekers samen in de kantoren van het VLIZ voor discussies, workshops en netwerkmogelijkheden. Dit evenement, georganiseerd in samenwerking met APECS Belgium, onderstreepte de kracht van de Vlaamse en Belgische poolonderzoeksgemeenschap en van de essentiële onderzoeksinfrastructuur, waaronder de mariene robots van VLIZ, RV Belgica en het Princess Elisabeth Antarctica Onderzoeksstation.
In de (nabije) toekomst wil VLIZ zijn capaciteit op het gebied van oceaan- en klimaatonderzoek verder uitbreiden. Een belangrijke focus daarbij gaat naar Arctische onderzoeksreizen, met name die met RV Belgica. Daarnaast versterkt het instituut de samenwerkingen met Vlaamse, Belgische, Europese en internationale onderzoeksnetwerken. Door innovatie, samenwerking en langdurige monitoring van de oceaan blijft VLIZ Vlaanderen en België positioneren als invloedrijke speler in het wereldwijde poolonderzoek. Het opgebouwde momentum is nog maar het begin.