De opstart van het Compendium voor Kust en Zee volgde uit de analyse dat er zeer veel kennis, feiten en cijfers over de kust en zee bestaat, maar dat deze fel versplinterd zijn. Gelet op de evolutie naar een meer geïntegreerd maritiem- en kustzonebeleid zag het VLIZ de nood in van een omvattend kennisdocument om dit beleid terdege te informeren.
De aanzet naar dit Compendium gaat terug tot 2010. Toen ontwikkelden VLIZ en het department EWI van de Vlaamse overheid een visie om een systematische inventarisatie van deze kennis en cijfers mogelijk te maken. Een expertgroep met eindgebruikers uit de quadruple helix begeleidt het initiatief om ervoor te zorgen dat het Compendium fit for purpose is en impact genereert. Waar de eerste versie van het Compendium voor Kust en Zee in 2013 nog bestond uit één groot achtergronddocument, is het Compendium inmiddels uitgegroeid tot een familie van verschillende producten, elk met hun eigen doelstelling en doelgroep. Zo schetst de Kennisgids de verschillende gebruikersfuncties in onze Noordzee, en toont een Expertisegids het portfolio aan mariene onderzoeksgroepen in Vlaanderen en België. Naast de Compendium-website biedt een kustportaal kaartmateriaal en bijhorende data over kust en zee. Elk van deze producten en initiatieven vertrekt vanuit een open access-attitude. De bronnen en cijfers zijn breed toegankelijk en ondergaan een periodieke actualisatie.
Vandaag is het Compendium voor Kust en Zee een belangrijke hefboom om impact te creëren in het Belgische mariene wetenschaps- en innovatielandschap. De systematische, wetenschappelijk onderbouwde kartering van het Vlaams-Belgische marien wetenschappelijke landschap is inmiddels uitgegroeid tot een kerntaak (opname in convenant) van het VLIZ. Deze informatie heeft reeds zijn nut bewezen voor tal van federale of Vlaamse beleidsdocumenten en parlementaire vragen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de bijdragen aan het Visserijrapport en het strategisch milieurapport voor het marien ruimtelijk plan. Het Compendium heeft eveneens een cruciale rol gespeeld als een essentieel basisdocument voor het aanvraagdossier (VLAIO) bij de oprichting van de Vlaamse speerpuntcluster, de Blauwe Cluster. Het Compendium kan daarnaast ook hulp bieden bij het opstellen van gedetailleerde analyserapporten. Zo stelde VLIZ in het verleden voor de KU Leuven en UGent een rapport op over de mariene onderzoekscapaciteit van beide universiteiten. Dit gaf de mariene onderzoeksclusters meer zichtbaarheid en slagkracht binnen de eigen universiteit. Een zoveelste toonvoorbeeld van de katalysatorfunctie voor marien onderzoek die het Compendium nu al meer dan een decennium vervult.
Ook internationaal heeft het Compendium zijn strepen verdiend. Zo is het Compendium als ‘Good Practice’ erkend door het IOC-UNESCO Global Ocean Science Report (GOSR). De Europese Commissie erkent het als een degelijk praktijkvoorbeeld inzake kennisvalorisatie binnen het onderzoeks- en innovatiedomein. En het geldt als een voorbeeld op het Europese Marine Spatial Planning-platform. Bovendien fungeert het Compendium als inspiratiebron voor verschillende initiatieven, waaronder de kartering van het Europese mariene onderzoekslandschap door het Joint Programming Initiative on Healthy and Productive Seas and Oceans (JPI Oceans) (Ramirez et al. 2015).
Tien jaar na de lancering van het eerste Compendium tonen de cijfers een voortdurende en groeiende belangstelling voor marien onderzoek en innovatie in België en Vlaanderen. Het aantal mariene onderzoeksgroepen en publicaties neemt toe en is sterk international georiënteerd. Uit de recentste inventaris (2023) blijkt dat België 1.900 personen tewerkstelt in marien onderzoek. Deze personen zijn werkzaam binnen 135 mariene onderzoeksgroepen, actief in maar liefst 23 onderzoeksdisciplines. Jaarlijks publiceren ze samen bijna 900 mariene peer reviewed en VABB-publicaties, waarvan 75% vrij toegankelijk is. Bovendien blijkt uit de cijfers dat onze onderzoekers in 82% van deze publicaties samenwerken met buitenlandse onderzoeksinstituten, verspreid over 163 landen.
Vandaag voedt het Compendium al meer dan tien jaar het marien- en kustbeleid met actuele wetenschappelijke kennis en informatie. Gedurende deze periode heeft het Compendium voor Kust en Zee zich stevig verankerd in het mariene onderzoeks- en innovatielandschap. Dankzij een intensieve en transparante samenwerking met belanghebbenden is het Compendium erin geslaagd om de samenwerking tussen mariene experts te versterken en de valorisatie van blauwe kennis binnen de quadruple helix structuur (beleid, wetenschap, industrie, middenveld) naar een ongekend niveau te tillen.