Op 1 januari 2021 trad het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Deze Brexit had tot gevolg dat het VK ook de interne markt en de douane-unie van de EU verliet. Om de negatieve impact van de Brexit zoveel als mogelijk tegen te gaan, riep de Europese Unie de Brexit Adjustment Reserve (BAR) in het leven. Met de BAR biedt de EU financiële steun aan organisaties, ordernemingen en overheidsinstanties via concrete projecten om de negatieve effecten te verzachten en te remediëren.
Het VLIZ diende twee projecten in die werden weerhouden. Deze kortlopende projecten startten in de zomer van 2022 en liepen tot eind 2023. Het deskundige BAR-team van het Vlaams Agentschap Innoveren en Ondernemen (VLAIO) bood voor beide BAR-projecten technische ondersteuning en begeleiding.
Het eerste project betreft de toekomst van de Vlaamse Visserij. Momenteel kunnen Europese (en dus ook Vlaamse) vissers nog steeds vissen in Britse kustwateren, maar het Brexit-akkoord voorziet tegen 2026 een geleidelijke daling van 25% in de Europese vangstrechten in Britse wateren. Samen met het Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingsonderzoek (ILVO) en een multidisciplinaire adviesgroep ging het VLIZ na waar de kansen liggen voor het ontwikkelen van nieuwe economische dragers voor de Vlaamse Kustvisserij en voor het versterken van de veerkracht van een kleinschalige en duurzame nichevisserij. In dat laatste schuilt een sterk potentieel op het vlak van transitie naar duurzaamheid.
Binnen het project bouwden het VLIZ en ILVO kennis op die noodzakelijk is voor het uitzetten van deze nichevisserijen, de verspreiding van de doelsoorten in nabije wateren, hun rol in het voedselweb, het opzetten van de nodige observatiecapaciteit, het ontwikkelen van een passend businessmodel, en de ontwikkeling van lokaal seizoensgebonden streekproducten met toegevoegde waarde als uithangbord voor de Vlaamse kust.
Het tweede project speelt zich af in het werkveld van de mariene robotica. De Brexit heeft de positie van partners uit het VK als producenten en leverancier van sensoren, mariene observatietechnologie en robotica, ingrijpend getroffen. De commerciële verhoudingen en marktvoorwaarden voor het uitwisselen van producten en diensten zijn gewijzigd. Met de afhankelijkheid van leveranciers en dienstverlenende bedrijven in het VK als een bottleneck. De onzekerheid rond de verdere samenwerking en diensten rond high-tech ontwikkelingen met de partners in het VK, beperkt de kwaliteitsborging in het VLIZ. Gerichte investeringen zijn nodig om de capaciteit en de veerkracht van het Europese mariene robotica onderzoeks- en innovatieveld na de Brexit te versterken. Met de ondersteuning van de BAR-middelen wordt de positie van het VLIZ en de Vlaamse mariene onderzoeksgemeenschap op het vlak van mariene autonome observatiesystemen binnen een Europese context versterkt en opgeschaald. Zo kan het als een gelijkwaardige partner in nieuwe samenwerkingsverbanden treden met de gespecialiseerde centra in het VK. Deze competitieve kennis en infrastructuur zijn bijzonder belangrijk voor het behoud en de versterking van R&I potentieel in Vlaanderen, alsook voor de ondersteuning naar de sterk groeiende Blauwe Economische sectoren in Vlaanderen.