18 / 10 / 2022
Foto: Op de gescheurde platen van het dek van het schip leeft de zee-anjelier, een veel voorkomende anemoon op scheepswrakken en offshorestructuren in het Belgische gedeelte van de Noordzee. © VLIZ
De bodem van de Noordzee is bedekt met duizenden wrakken van schepen en vliegtuigen uit de oorlog, die heel wat gevaarlijke stoffen bevatten zoals explosieven en petroleum. Een van die wrakken is de vissersboot V-1302 John Mahn. Die werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in beslag genomen en ingeschakeld als patrouilleschip. In 1942 werd de John Mahn voor de Belgische kust geraakt door luchtaanvallen van de Britse luchtmacht toen het deel uitmaakte van Operatie Cerberus, een konvooi van meer dan 200 boten die Duitse krijgsschepen van Bretagne naar Duitse havens moesten escorteren. Het schip zonk al snel tot op de bodem van de zee. Afgezien van een ontbrekende bovenbouw en een grote scheur aan bakboordzijde is het wrak nog vrij intact.
Bio-ingenieur Josefien Van Landuyt (UGent) onderzocht sedimentstalen uit de buurt van de gezonken John Mahn. Daarmee wilde ze te weten komen of oude scheepswrakken in het Belgische deel van de Noordzee nog altijd een invloed hebben op het microbiële leven in de zee.
Welke stoffen hebben jullie gevonden?
“We vonden verschillende gradaties van giftige stoffen, afhankelijk van hoe ver die van het scheepswrak verwijderd waren: vooral zware metalen zoals nikkel en koper, arseen, explosieve stoffen en chemische stoffen die van nature voorkomen in steenkool, ruwe olie en benzine”, aldus Josefien. “Het wrak heeft ook een impact op de micro-organismen in de buurt: we vonden er andere microben en bacteriën terug dan op andere plaatsen in de zee.”
Hoe gevaarlijk is dit?
“Dat valt best mee”, aldus Josefien. “Het gaat hier over eerder kleine hoeveelheden van gevaarlijke stoffen. Maar het opmerkelijke is wél dat de invloed van het wrak na 80 jaar nog steeds aanwezig is. We weten ook niet hoe dit wrak nog zal evolueren: wie weet was de brandstoftank nog intact en zal die nog lekken. Dat zou nog verder onderzocht moeten worden.”
Wat is de impact op het leven in de zee?
“Dat is relatief. Als je het wrak louter beschouwt als constructie, zou je kunnen zeggen dat het zelfs een positieve invloed heeft op de biodiversiteit. Je zou het kunnen bekijken als een kunstmatig rif: voor heel wat dieren- en plantensoorten is dit een interessante omgeving.”
“Door de chemische stoffen en metalen van het scheepswrak zagen we bovendien andere soorten bacteriën opduiken die deze chemische stoffen en metalen kunnen gebruiken als energiebron. Je zou het kunnen beschouwen als een natuurlijke oplossing voor het vervuilingsprobleem.”
Hoe zit het met andere wrakken?
“Behalve deze boot liggen er nog veel andere scheepswrakken op de bodem van de Noordzee. Binnen het project North Sea Wrecks onderzoekt het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) welke wrakken zich waar en in welke toestand bevinden. Mijn onderzoek maakte hier deel van uit. Om een volledig beeld te krijgen op het totale aantal scheepswrakken en hun risico’s is er nog heel wat werk aan de winkel”, besluit Josefien.
De resultaten van het onderzoek werden op 18 oktober 2022 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Frontiers in Marine Science.