Scivil, het Vlaamse kenniscentrum voor burgeronderzoek, lanceert de allereerste Citizen Science Scan voor België. Dit rapport biedt inzicht in de staat, de aard en evoluties van burgerwetenschap in België, en bevat aanbevelingen voor beleidsmakers en onderzoekers. Voor dit rapport analyseerde Scivil maar liefst 150 Belgische projecten waarbij burgers actief meewerkten aan wetenschappelijk onderzoek. Daarvan blijken er amper 6 gelinkt aan de zee en het strand. Mariene burgerwetenschap in Vlaanderen kan dus wel nog een duwtje in de rug gebruiken!
Burgerwetenschap, oftewel citizen science, is een beweging waarbij burgers actief deelnemen aan wetenschappelijk onderzoek. In België groeit deze aanpak snel: sinds 2011 is het aantal projecten exponentieel toegenomen. Voor het peiljaar 2023 telde Scivil in België 150 actieve projecten, variërend van biodiversiteit en biologie (35%) over archeologie, geschiedenis en erfgoed (25%) tot klimaat- en milieuonderzoek (22%) en sociale wetenschappen (18%). Burgers spelen hierin meestal een belangrijke rol in de dataverzameling en de analyse, en soms zelfs in het opstellen van onderzoeksvragen (vooral bij thema’s als welzijn en menselijk gedrag). Ook op scholen vindt burgerwetenschap zijn intrede. 47 Belgische projecten werken samen met scholen, vaak rond topics uit hun leefwereld: het woon-schooltraject, de voedsel-omgeving in de school-buurt, mentaal welzijn en leerondersteuning in de klas.
Burgerwetenschap ook voor EU Mission Ocean & Waters?
Van de 150 opgelijste actieve projecten werken er 13 rond het thema water, waarvan 6 gelinkt aan de zee en het strand, 2 aan vervuiling in/rond water, en 5 rond de hoeveelheid en kwaliteit van (zoet)water. Jan Seys van het VLIZ, en initiator van de burgerwetenschapsprojecten SeaWatch-B en de Grote Schelpenteldag, becommentarieert dit aandeel: "Dat slechts 4% van de projecten marien gebonden zijn, hoeft niet te verwonderen. Met uitzondering van het strand, is de zee immers niet zo toegankelijk voor de gemiddelde burger. Er is wel nog heel wat groeimarge voor nieuwe mariene burgerwetenschapsprojecten door gericht te gaan werken met zeilers, surfers, duikers, strandredders en professionele zeevarenden."
Aanbevelingen van Citizen Science Scan
Sinds 2011 groeit het aantal startende projecten in België exponentieel. Burgerwetenschap zit immers wereldwijd in de lift. Ook de Europese Commissie ziet het aandeel van burgers in het verzamelen van wetenschappelijke kennis en inzichten graag toenemen.
Bij de Belgische citizenscience-projecten is een overheidsinstantie (38%) of een non-profitorganisatie (32%) meestal de initiatiefnemer. Universiteiten en hoge-scholen (22%) komen op de derde plaats. Twee op drie initiatiefnemers zijn onderzoeksinstellingen. De meeste projecten werken op eigen middelen en financiering van Vlaanderen, Wallonië of Brussel. Meer dan de helft van de projecten telt slechts één financieringsbron. En daar knelt toch wel het schoentje.
Om het citizenscience-landschap in België ook in de toekomst te laten bloeien, blijft de financiering van deze projecten een belangrijk aandachtspunt. Er blijft nood aan specifieke projectfinanciering voor citizen science, meer aandacht voor citizen science in bestaande financieringskanalen, en nieuwe financieringsmodellen om projecten na de opstartfase te verduurzamen. Daarnaast kunnen (potentiële) initiatiefnemers zelf bijdragen aan de inhoudelijke en methodologische verbreding van de Belgische citizen science.
We kijken nu al uit naar de evolutie in de Belgische burgerwetenschap bij een volgende scan door Scivil!
