Nieuw ‘zeebelevingslab’ dompelt je onder in klimaat- en biodiversiteitsonderzoek

Het nieuwe zeebelevingslab - of Digital Experience Lab - laat toe om via innovatieve en immersieve technieken het onzichtbare zichtbaar te maken aan een breed publiek. Tijdens evenementen zal het VLIZ in de bunker op het Marien Station Oostende de fascinerende verscheidenheid die de zee te bieden heeft tonen. En bezoekers in contact brengen met het onderzoek dat de zee als studieobject heeft.

In het multidisciplinaire onderzoek dat het VLIZ verricht staan klimaat, biodiversiteit en vervuiling voorop. Actuele thema’s die in lijn zijn met de doelstellingen van de Europese ‘Mission Ocean’: de oceaan en de daarin uitmondende rivieren beschermen en herstellen tegen 2030.

In de strijd tegen klimaatverandering is de oceaan onze bondgenoot. Maar door de steeds hogere concentraties koolzuurgas in de atmosfeer dreigt de oceaan haar rol minder goed te vervullen. De omvang van de recente veranderingen in het klimaatsysteem en de oceaan is ongezien in de afgelopen eeuwen tot millennia. Smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, toegenomen oceaangelaagdheid en opwarming van het zeewater, oceaanverzuring en verlies aan zuurstof zijn enkele van de gevolgen.

Een veranderend klimaat legt ook een grote druk op de biodiversiteit van onze blauwe planeet. Biodiversiteit die cruciaal is voor ons voortbestaan. Een divers en gezond systeem levert heel wat voordelen op: gezonde lucht en water, voldoende hoogwaardig voedsel, geneesmiddelen, etc. De impact op de biodiversiteit is het eerst zichtbaar op het plankton, de basis van de voedselketen. Om die reden is plankton een goede graadmeter om de impact van klimaatverandering en de algehele gezondheid van onze oceaan in te schatten en op te volgen.

Zowel op het vlak van klimaat als van biodiversiteit speelt het VLIZ een toonaangevende rol in de internationale onderzoeksgemeenschap. Wat betreft klimaat, beheert het VLIZ twee gecertificeerde mariene meetsystemen. Die zijn onderdeel van het Integrated Carbon Observation System (ICOS) dat de broeikasgasbalans van het Europese continent monitort.  Op het vlak van biodiversiteit, houdt het VLIZ het plankton in het Belgische deel van de Noordzee nauwlettend in de gaten en bouwt het – in het kader van het virtueel lab LifeWatch – een uitgebreide tijdreeks op van planktondata.

Elke burger draagt de gevolgen van het veranderende klimaat en het verlies aan biodiversiteit, of je nu dicht of ver van de zee woont. Daarom is het meer dan ooit nodig om het bewustzijn over de impact van klimaatverandering op de zeeën en oceaan te vergroten en het belang van mariene biodiversiteit te benadrukken. In samenwerking met het kunstenaarscollectief studio.POC, ontwikkelde het VLIZ, op maat van het belevingslab, de kunstinstallatie Uncertain Tides / Onzekere (ge)tijden. De installatie nodigt de bezoeker uit om stil te staan bij de complexiteit van klimaatverandering en biodiversiteitsverlies.

Uncertain Tides / Onzekere (ge)tijden omvat twee ruimtes in de bunker. In de eerste ruimte kan de bezoeker zes verschillende klimaatscenario’s activeren en de mogelijke gevolgen voor onze kust en de Noordzee aan den lijve ondervinden. In de tweede ruimte beleeft de bezoeker hoe een verhoogde temperatuur van het zeewater het mariene ecosysteem verstoort. Daarvoor ging studio.POC de uitdaging aan om de minuscule organismen die het plankton uitmaken in beeld te brengen. Het kunstenaarscollectief ontwikkelde hiervoor een eigen speculatief model op basis van datasets en onderzoeksresultaten van wetenschappers. Generatieve artificiële intelligentie (AI) speelde daarbij een cruciale rol. Zo baseerde studio.POC zich op de enorme VLIZ-databank met 8 miljoen planktonbeelden om nieuwe beelden te creëren voor een ervaring die buiten de grenzen van de traditionele modellen ligt.

In de interactieve en meeslepende beleving komen onzekerheid, speculatie en wetenschappelijk onderzoek samen, en voeren een dialoog over een onbekende toekomst. “Uncertain Tides / Onzekere (ge)tijden is een pleidooi voor een wereld waarin we de kracht van speculatie omarmen en een ode brengen aan de onbegrensde potentie van menselijke verbeelding en veerkracht”, aldus Kristof Timmerman, algemene leider van Studio.POC.
 

Het belevingslab bevindt zich op de recent uitgebreide site van het Marien Station Oostende, in een betonnen magazijnbunker van de Tweede Wereldoorlog. De bunker was onderdeel van de Atlantikwall (1942-1944) die de verdediging van de Atlantische kust van het Duitse Rijk – van de Golf van Biskaje tot aan de Noordkaap – tot doel had. Samen met de andere bunkers op de Oosteroever, maakte de magazijnbunker deel uit van de algemene verdediging van de havenstad Oostende, meer bepaald van het Steunpunt Hafen. Dit beschermd monument ademt de sfeer van een van de belangrijkste gebeurtenissen uit onze geschiedenis en biedt met de herbestemming een venster op onze toekomst. De bunker huisvest tevens de VLIZ-biobank, een faciliteit voor de opslag van biologische stalen die worden gebruikt in het LifeWatch-onderzoek.