Onderwatergeluid is een onderbelichte, maar ernstige bedreiging voor het marien leven. Een onderzoek door studiebureau TNO toont aan dat er een set van mogelijkheden bestaat om de emissie van continu onderwatergeluid aanzienlijk te verminderen. Voor het mariene leven, van garnaal tot walvis, zou dit een wereld van verschil maken. Bovendien zijn veel van deze maatregelen ook voordelig voor het verminderen van het energieverbruik en de luchtvervuiling door schepen.
Een ernstig en onderschat probleem
Overlast door onderwatergeluid heeft een grote impact op het marien leven. Voor meer dan 150 soorten werden al effecten aangetoond. Die manifesteert zich vooral bij de interactie en communicatie tussen individuen (voedsel zoeken, voortplanting, scholen). Maar ook impact op de groeisnelheid, het metabolisme en DNA-schade werden al aangetoond bij ongewervelden, vissen en zeezoogdieren.
Focus op continu onderwatergeluid
Er zijn veel bronnen van onderwatergeluid, zowel van natuurlijke oorsprong als door menselijke activiteiten. De milieu-analyse maakt onderscheid tussen acute geluiden, die heel sterk zijn maar beperkt in de tijd (zoals een ontploffing of het heien van windmolenpalen) en achtergrondgeluid dat continu duurt. Het onderzoek van studiebureau TNO op vraag van de FOD Volksgezondheid richt zich vooral op het continue achtergrondgeluid, waarvan de scheepvaart één van de grootste bronnen is. Voor het onderzoek werd nauw samengewerkt met de Koninklijke Belgische Redersvereniging. Die heeft zich in 2018 in het plan voor duurzame scheepvaart geëngageerd om constructief mee te werken aan de problematiek.
Verschillende soorten oplossingen
Het onderzoek van studiebureau TNO toont aan dat er een set van mogelijkheden is om de continue geluidsemissie door schepen aanzienlijk te verminderen. Het gaat onder meer om een beter design van de romp en het verminderen van de weerstand door een beter onderhoud van de scheepsromp en scheepsschroef. Voor het mariene leven, van garnaal tot walvis, zou dit een wereld van verschil zijn. Bovendien zouden veel van deze maatregelen ook op andere vlakken voordelig zijn. Ze kunnen immers naast het onderwatergeluid ook het energieverbruik en de emissie van luchtvervuiling (CO2, NOX, SOX, PM of fijn stof) verminderen.
Het TNO-rapport geeft ook aan dat collectieve maatregelen helpen. Zo kan het verminderen van de snelheid van schepen tot 75% van hun ontwerpsnelheid een flinke vermindering van geluid en emissies opleveren. Zeker in de (Belgische) Noordzee, met één van de drukst bevaren scheepsroutes ter wereld, kan dit een aanzienlijke reductie van de geluidsoverlast betekenen.
Op 30 maart 2021 stelde minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne de resultaten voor van dit onderzoek tijdens een webinar georganiseerd door de FOD Volksgezondheid, de FOD Mobiliteit en Vervoer en de Koninklijke Belgische Redersvereniging.
Het Marine Observation Centre van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) voert sinds een tweetal jaar onderzoek uit naar het onderwatergeluid (de zogenaamde soundscape) in het Belgische deel van de Noordzee en dat in het kader van LifeWatch Belgium. Meer informatie hierover is te bekomen bij Elisabeth Debusschere en Clea Parcerisas.