Nu de oceaan en Europese zeeën opwarmen, trekken steeds meer soorten noordwaarts. VLIZ ontwikkelde een model, dat de verspreiding van vissoorten visualiseert naarmate de oceaan verder opwarmt. Omdat het PelClim-model ook beschikbaar is via EDITO – de European Digital Twin of the Ocean – kan iedereen ermee aan de slag om risicogebieden te identificeren, beschermingsmaatregelen te plannen en de impact van klimaatverandering op Europese visbestanden beter te beoordelen.
Naarmate de klimaatverandering versnelt, zijn de gevolgen ervan steeds meer zichtbaar in onze oceaan. Stijgende temperaturen veranderen niet alleen stromingen en de chemie van het zeewater, maar dwingen mariene soorten ook om hun leefgebied te verplaatsen. In Europese zeeën trekken steeds meer vissoorten noordwaarts, op zoek naar koelere wateren, een trend met grote gevolgen voor ecosystemen.
Om deze veranderingen beter te begrijpen, ontwikkelde Rutendo Musimwa en haar collega’s bij het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) een model dat de verspreiding van pelagische vissoorten koppelt aan de temperatuur en het zoutgehalte van het zeewater. Gebaseerd op publiek toegankelijke biodiversiteits- en milieugegevens, schat het PelClim-model in waar die vissoorten het meest waarschijnlijk zullen voorkomen op basis van hun voorkeur voor temperatuur en zoutgehalte. Cruciaal is dat het model ook kan voorspellen hoe verspreidingspatronen zullen wijzigen onder toekomstige klimaatscenario’s.
In deze studie werden meerdere vissoorten in de Noordoost-Atlantische Oceaan onderzocht, vooral pelagische soorten (zoals haring en makreel) die belangrijk zijn voor de visserij én het functioneren van ecosystemen. De resultaten tonen een duidelijk patroon: soorten verschuiven de kern van hun leefgebieden naar koelere wateren, vaak richting het noorden. Warmteminnende soorten zoals de Europese zeebaars breiden hun verspreidingsgebied naar het noorden uit, terwijl koudwatersoorten zoals de Atlantische haring en de Atlantische makreel zich mogelijk zullen terugtrekken uit de te sterk opwarmende delen van de Europese zeeën.
Het PelClim visualiseert in welke mate het geschikte habitat van pelagische vissoorten noordwaarts opschuift, naarmate de oceaan verder opwarmt. Hier voor de Atlantische haring (Clupea harengus) over de periode 2020-2090.
Het gaat hier niet om enkele geïsoleerde gevallen. De studie laat zien dat er sprake is van een grootschalige herschikking van de visgemeenschappen. In de Noordzee bijvoorbeeld zullen traditionele vissoorten vermoedelijk plaatsmaken voor soorten die doorgaans verder zuidelijk voorkomen. Dergelijke verschuivingen kunnen de dynamiek tussen prooi en predatoren veranderen, ecosystemen verstoren en de visserij op lange termijn onder druk zetten.
Het PelClim-model werd onlangs geïntegreerd in EDITO, de European Digital Twin of the Ocean van de Europese Commissie. EDITO is een interactief platform dat een datagedreven en dynamische simulatie van oceaanomstandigheden aanbiedt, ter ondersteuning van marien beleid, klimaatadaptatie en wetenschappelijk onderzoek. Door dit verspreidingsmodel van pelagische vissoorten openbaar te maken, krijgt het platform de mogelijkheid om biodiversiteitspatronen te visualiseren en te verkennen naarmate de oceaan verder opwarmt.
Hoewel het model de toekomst niet tot in detail kan voorspellen, biedt het een waardevol kader om risicogebieden te identificeren, beschermingsmaatregelen te plannen en de impact van klimaatverandering op Europese visbestanden beter te beoordelen. Rutendo Musimwa: “Het is één puzzelstuk in een groter geheel, maar wel een cruciaal stuk om te begrijpen waar het mariene leven naartoe beweegt.”
Terwijl vissen en andere mariene soorten zich blijven aanpassen aan veranderende omstandigheden, zullen tools zoals VLIZ-model, en open toegankelijke platformen zoals EDITO, essentieel zijn om Europa te helpen mee te bewegen met dit snel veranderende zeelandschap.
Lees meer
- Climate-induced habitat suitability modelling for pelagic fish in European seas. Musimwa et al. (2025) | VLIZ-bib