Algen kunnen sneller groeien wanneer er veel voedingsstoffen (of nutriënten) zoals bijvoorbeeld nitraten en fosfaten aanwezig zijn in het water. Een kleine toename in biomassa van de algen heeft geen negatief effect op het ecosysteem en kan zelfs leiden tot een toename van bepaalde vispopulaties. Een overmatige stimulatie van de groei van algen kan echter leiden tot vertroebeling van het water. Wanneer de algen sterven worden ze afgebroken door bacteriën die hiervoor zuurstof gebruiken uit het water zodat het water tijdelijk zuurstofloos kan worden (hypoxie) en dit kan in het ergste geval leiden tot de dood van vele aquatische organismen. De ongewenste overmaat aan nutriënten noemt men eutrofiëring en leidt tot een explosieve algengroei (zogenaamde algenbloei). Afhankelijk van de omgeving (rustige baai of ruwe zee) en het type algen (microscopisch of macroscopisch) wordt het waargenomen in verschillende vormen: schuim of een groen tij op het strand.

Schuim op het strand veroorzaakt door Phaeocystis (Le Portel France: 04/2012)
(Photo credit: Nausicaa, Adrien Delater-Julien Legrand) 

Groene algen op het strand (Nord Finistère, Bretagne-Frankrijk)
(Photo credit: Thesupermat, Wikipedia) 

Eutrofiëring is één van de oorzaken van de achteruitgang van de waterkwaliteit. In de Noordzee en het Engels kanaal is dit vooral te wijten aan menselijke activiteiten. Nutriënten kunnen van natuurlijke en / of anthropogene oorsprong zijn en zijn afkomstig van:

• Huishoudelijk afvalwater
• Industrieel afval
• Landbouw (gebruik van meststoffen)
• Atmosferische depositie van stikstof (veehouderij en verbrandingsgassen)

De overbelasting met stikstof, fosfor en ander organisch materiaal kan resulteren in een reeks van 'bijwerkingen'. De belangrijkste effecten van eutrofiëring zijn:

• Stijgende biomassa van fytoplankton wat resulteert in de algale 'blooms'
• Hypoxie (het water wordt zuurstofarm)
• Een stijgend aantal gevallen van vissterfte
• Het water heeft een slechte smaak, kleur en geur wat een nadelig effect heeft op het toerisme en waardoor overheden meer moeten investeren in het zuiveren van het verontreinigde water
• Daling in de biodiversiteit waardoor ook commercieel belangrijke soorten verdwijnen
• Toxiciteit: sommige fytoplankton soorten produceren toxische stoffen. Wanneer deze toxines in het water terecht komen en door mens of dier worden opgenomen, kan dit resulteren in ernstige symptomen zoals diarree, braken, geheugenverlies, verlamming en in zeer ernstige gevallen de dood
  
  

  Schematische weergave van hoe nutriënten in kustwateren terecht komen en de daaruit voortvloeiende processen die leiden tot eutrofiëring (algenbloei) en hypoxie (Photo credit: Dr. Hans W. Paerl)

Afgelopen 20 jaar zijn al deze zaken uitgebreid bestudeerd en zijn ze het onderwerp van vele discussies...Het probleem is behandeld in de Kaderrichtlijn Water en de Europese Unie binnen het OSPAR-verdrag in 1992. Beide overeenkomsten streven naar een goed beheer van onze rivieren en kustwateren. Om deze doelstellingen te bereiken, moeten de parameters van de waterkwaliteit regelmatig worden gecontroleerd en gepubliceerd. Tevens moeten de sociaal-economische effecten in gebieden onderhevig aan eutrofiëring bestudeerd worden en is er nood aan identificatie van de noodzakelijke informatie voor belanghebbenden (politiek, landbouw, industrie, toerisme,...).