Eind juli ging in meerdere landen rond de Stille Oceaan het tsunami-alarm af. Oorzaak: een zware zeebeving met een magnitude van 8,8 vlak bij het Russische schiereiland Kamtsjatka. Bij zulke natuurkrachten telt elke seconde. Kuststaten houden dan minstens 24 uur lang hun adem in, terwijl crisiscentra evalueren en – indien nodig – een tsunami-alarm laten afgaan. Een van de belangrijkste hulpmiddelen daarbij? De Sea Level Station Monitoring Facility (SLSMF), een platform dat wereldwijd de gegevens van meer dan 1250 zeeniveaustations bundelt. Wist je dat dat platform in Vlaanderen beheerd wordt? Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in Oostende staat al sinds 2006 in voor deze cruciale service.
Van les na ramp naar wereldwijd netwerk
De oorsprong van de SLSMF ligt in een tragedie: de verwoestende tsunami in de Indische Oceaan van 2004. Het werd pijnlijk duidelijk dat veel landen – vooral in Afrika – nauwelijks meetpunten hadden. Binnen het ODINAFRICA-project ontstond in 2006 een eerste versie van het systeem, om regionale meetstations te controleren en data samen te brengen. Wat begon als een regionaal initiatief, groeide uit tot een wereldwijd netwerk dat vandaag vijf continenten bestrijkt en data levert aan onderzoekers, beleidsmakers en waarschuwingscentra.
Status van alle zeeniveaustations binnen de SLSMF op 25 augustus 2025 (groen: actief; rood: inactief).
Wie levert de data?
De SLSMF is een knooppunt van samenwerking. Meer dan 170 organisaties beheren de stations die data leveren. Grote programma’s van de Intergouvernementele Oceanografische Commissie (IOC) van UNESCO spelen daarbij een sleutelrol. Zo zijn er regionale waarschuwingssystemen voor de Indische Oceaan, het Caribisch gebied, de Stille Oceaan en zelfs de Middellandse Zee. Een deel van de meetpunten behoort tot het Global Sea Level Observing System (GLOSS), dat wereldwijd trends in het zeeniveau in kaart brengt.
De data gaan niet zomaar online: instellingen zoals het Permanent Service for Mean Sea Level (PSMSL), het British Oceanographic Data Centre (BODC) en het University of Hawaii Sea Level Center (UHSLC) voeren kwaliteitscontroles uit, soms op uurbasis. Sinds 2024 worden real-time gegevens zelfs automatisch gecontroleerd, waardoor onderzoekers en rampenteams ze onmiddellijk kunnen gebruiken. Via datacentra stromen de gegevens ook door naar het Europese EMODnet.
Meting van het zeeniveau ter hoogte van de Kamtchatka Peninsula in de week van 26 juli tot 2 augustus 2025.
Van data tot actie en training
Het platform is niet alleen een databank; het is ook een leeromgeving. Samen met UNESCO-IOC organiseerde het VLIZ in 2022 een regionale trainingscursus in Chili: Sea Level Data Sharing: Tools for an Effective Regional Emergency Response. Partners uit Colombia, Ecuador en Peru leerden er hoe ze beter kunnen reageren op noodsituaties.
De SLSMF werd in 2024 officieel erkend als Ocean Decade Project binnen het VN-programma voor tsunami’s. Dat betekent: blijvende internationale steun en uitbreiding van het netwerk, met extra aandacht voor kwetsbare gebieden zoals kleine eilandstaten en minder ontwikkelde landen.
Met de erkenning door de VN Ocean Decade ligt de weg open naar verdere groei en vernieuwing. Nieuwe stations, betere technologie en samenwerking moeten ervoor zorgen dat kustbewoners wereldwijd beter beschermd zijn – niet alleen tegen tsunami’s, maar ook tegen de trage maar niet minder ingrijpende stijging van de zeespiegel.
Dat dit wereldwijde netwerk zijn thuisbasis heeft in Oostende? Dat is een detail dat gerust wat meer bekendheid mag krijgen.