Onderzoekers van de vakgroep voor beweging- en sportwetenschappen van de Universiteit Gent voerden een verkennend onderzoek uit naar hoe redders drenkelingen spotten op het strand, en of hun ervaring daarbij een rol speelt. Met een speciale bril die de oogbewegingen volgt, gingen ze na hoe redders de zwemzone scannen, hoe snel ze afgeleid zijn en of er een verschil is tussen ervaren en pas startende redders. Hun resultaten publiceerden ze onlangs in het vakblad Applied Cognitive Psychology.
Hoewel de trainingen van strandredders vooral inzetten op reddingsoefeningen en eerste hulp, is hun voornaamste taak toch preventief op te treden en toezicht te houden op het strand. Als een kind verdrinkt, blijft het gemiddeld maar 10 tot 30 seconden aan het oppervlak zichtbaar vooraleer het kopje onder gaat. Bij volwassenen kan dat tot 60 seconden duren. Een hoge alertheid en vroege detectie bij redders is dan ook uiterst belangrijk.
Uit studies met gesimuleerde verdrinkingen blijkt dat redders alvast beter zijn in het spotten van noodsituaties dan niet-getrainde personen, al verschilt hun effectiviteit sterk (van 94% tot slechts 19%) naargelang de situatie. Ook komt naar voor dat ervaren strandredders drenkelingen beter en sneller opmerken dan minder ervaren redders. In de soms zeer drukke en dynamische strandomgeving is het continu aandachtig blijven scannen en spotten een hele uitdaging. Mogelijk kan training helpen om noodsituaties tijdig op te merken. Die trainingen kunnen inzetten op het vermijden van ‘dode hoeken’ en afleiding, of op het inoefenen van vaste, gestructureerde scanpatronen. Anderen zweren dan weer bij een flexibel scanpatroon, omdat gevaarlijke situaties (zoals strandhoofden, watersporters, onervaren zwemmers … ) nu eenmaal meer aandacht verdienen.
In het labo waren er al pogingen om dit te bestuderen, maar nooit eerder is dit onderzocht in levensechte situaties. Pieter Vansteenkiste en zijn collega’s (UGent, vakgroep Beweging- en Sportwetenschappen) ging aan de slag met speciale brillen die oogbewegingen volgen. Tegelijkertijd filmde de bril de zone waar de persoon op inzoomt, zodat ook de randvoorwaarden (aantal zwemmers, afleiding, verveling, zichtbaarheid …) in de studie meegenomen konden worden.
En wat blijkt?
Ervaren redders fixeren de ogen langer op een situatie, ongeacht of er nu veel zwemmers in het water zijn of niet. Zij pasten ook een meer variabel scanpatroon toe en focusten vooral op het spotten van typische bewegingen door drenkelingen. Jonge redders bleken een vaster scanpatroon toe te passen. Ze laten de ogen sneller over de situatie heen lopen op zoek naar opvallende visuele prikkels. Daardoor bleken ze ook meer afgeleid als er meer volk op het strand aanwezig was.
Hoewel de studie beperkt was tot 16 redders (9 pas gestarte en 7 met meer dan twee jaar ervaring), was dit toch wel een verassend resultaat. De onderzoekers waren er immers van uitgegaan dat oudere redders uit hun ervaringen zouden geleerd hebben om de situatie sneller te overzien. Toch bleken ze juist langer de ogen vast te houden op specifieke situaties. Een verklaring zou kunnen zijn dat jongere redders weten waar te zoeken, maar nog niet naar welke specifieke signalen. Hoewel verder onderzoek nog noodzakelijk is, zijn deze resultaten hoopgevend naar verdere vertaling in de praktijk bij de opleiding van redders!
Meer weten over de gevaren van het strand?
- Ontdek het in de rubriek strandgevaren op de VLEET, de online zee- en kustencyclopedie voor de Lage Landen.
- Bekijk ook de SEAfety First video’s waarin ervaren redders getuigen over gevaarlijke situaties op het strand: deel 1 – deel 2
Referentie: Vansteenkiste, P.; Lenoir, M.; Bourgois, J.G. (2021). Gaze behaviour of experienced and novice beach lifeguards – An exploratory in situ study. Applied Cognitive Psychology 35(1): 251-257.