Het Vlaams Instituut voor de Zee (1999 – heden)
Het idee voor de oprichting van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) werd voor het eerst aangekondigd op 6 mei 1997, ter gelegenheid van het plechtig afscheid van de toenmalige gouverneur van West-Vlaanderen Olivier Vanneste. Met dit instituut beoogde men in Vlaanderen een duidelijk identificeerbaar aanspreekpunt te creëren dat de zichtbaarheid van het zeewetenschappelijk onderzoek zowel naar de regionale als naar de internationale gemeenschap moest vergroten. Door de steun van de Vlaamse Regering, de provincie West-Vlaanderen en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen kon het VLIZ ruim twee jaar later, op 1 oktober 1999, uiteindelijk definitief uit de startblokken schieten. Dr. Jan Mees werd aangesteld als directeur van dit nieuwe instituut.
De korte geschiedenis van deze nog jonge instelling is er hoofdzakelijk één van groei en ontwikkeling. Dit kan in de eerste plaats zeer letterlijk genomen worden: waar het VLIZ bij aanvang bestond uit een ploeg van tien vaste en twee contractuele medewerkers, was dit aantal in december 2012 al gestegen tot 22 vaste en 36 contractuele werknemers. Samen met het personeelsbestand groeide in de loop van de jaren ook de huisvesting van het VLIZ. De eerste tweeënhalf jaar vestigde de instelling zich in de oude kantoren van het Instituut voor Zeewetenschappelijk Onderzoek (IZWO) aan de Victorialaan 3 te Oostende, in de bijgebouwen van scheepsmotorenbouwer ‘Valcke’. Vanaf 17 februari 2002 kon de instelling echter haar intrek nemen in de gerenoveerde pakhuizen van de Oostendse vismijn, die zicht bieden op de havengeul.
De instelling groeide door de jaren heen eveneens in haar rol als ondersteunende instantie van het marien wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen. Het VLIZ werd immers opgericht met de taak de noden van deze onderzoekers te lenigen. Het doet dit door een scala aan diensten aan te bieden waar wetenschappers zelf minder of geen tijd of middelen voor hebben, maar die toch onmisbaar zijn voor het welslagen van hun werk.
Het VLIZ staat zo onder meer in voor de logistieke ondersteuning van marien wetenschappelijke studies en niet in het minst voor het, in samenwerking met VLOOT dab, inzetten en uitrusten van een Vlaams onderzoeksvaartuig. Van 2000 tot 2012 was hiervoor de omgebouwde loodsboot ‘Zeeleeuw’ in vaart, maar op 13 september 2012 werd de ‘Simon Stevin’ gedoopt als nieuw multidisciplinair kustonderzoeksschip.
Wetenschappers kunnen ook een beroep doen op de bibliotheekdiensten van het VLIZ. Deze bibliotheek, die aanvankelijk bestond uit de overgeërfde IZWO- en ZWI-collecties, is intussen uitgegroeid tot de grootste verzameling van zeewetenschappelijke literatuur in België.
Verder behoren het beheer van marien wetenschappelijke data en informatie, wetenschapscommunicatie, het vertalen van onderzoeksresultaten naar de overheid en het grote publiek toe, het faciliteren van wetenschappelijke publicaties, de integratie in internationale netwerken en het organiseren van workshops en symposia, tot de kerntaken van het VLIZ. Een belangrijk jaarlijks terugkerend evenement is de VLIZ Jongerencontactdag Mariene Wetenschappen, een natuurlijk vervolgverhaal op de IZWO-contactdagen. De VLIZ Jongerencontactdag Mariene Wetenschappen vindt reeds plaats sinds 2001 en is een ontmoetingsplaats voor mariene professionals, studenten, beleidslui en andere geïnteresseerden. De eerste editie kreeg zo’n 120 toehoorders over de vloer, in 2013 was dit cijfer reeds opgelopen tot 303.
Als gevolg van de hoge vlucht die het VLIZ ook op internationaal vlak nam, openden verschillende Europese en multilaterale organisaties hun kantoren in associatie met het VLIZ in Oostende. In 2007 lanceerde Paul Breyne, de toenmalige gouverneur van West-Vlaanderen en tevens de eerste voorzitter van de Raad van Beheer van het VLIZ, dan ook de overkoepelende term ‘InnovOcean site’ voor alle zeegebonden innovatieve initiatieven die zich in deze pakhuizen verzameld hadden. Momenteel vinden ook het UNESCO/IOC project office for IODE, het secretariaat van de European Marine Board (EMB), het Provinciaal Ankerpunt Kust en het secretariaat van het Europees Mariene Observatie- en Datanetwerk (EMODnet) een onderkomen onder hetzelfde dak als het VLIZ.