Oudere artikels (periode 2000-2020) worden weergegeven in hun oorspronkelijke opmaak.
Je zocht naar een artikel uit een van de oudere jaargangen uit ons archief, toen deze nieuwsbrief nog VLIZINE heette (periode 2000-2020). De oudste nieuwsbrieven werden niet geoptimaliseerd voor weergave op deze website, daarom zie je ze nog in hun oorspronkelijke opmaak.
VLIZINE jrg. 13, nr. 1 (januari 2012)
VLIZINE
jrg. 13, nr. 1 (januari 2012)
Ht e-zine met praktische informatie over onderzoek
en beleid door en voor Vlaamse mariene wetenschappers.
Deze
gratis on line uitgave van het Vlaams Instituut voor de Zee vzw verschijnt
maandelijks en wordt verspreid onder alle genteresseerden.
V.U.: Jan Mees
Redactie: Nancy Fockedey,
Jan Seys en Hans Pirlet
Reacties naar jan.seys@vliz.be
Volg VLIZ nu ook op Twitter:
@jmeesvliz
Het Vlaams
Instituut voor de Zee (VLIZ) wil via dit e-zine
maandelijks informeren over de eigen activiteiten en die van onderzoeks- en
beleidsgroepen in Vlaanderen actief in de mariene en kustgebonden
wetenschappen. Alle nuttige informatie van uw kant (zoals vacatures, nieuwe
projecten, vraag voor samenwerking, interessante symposia, etc.) wordt graag
ingewacht om in het eerstvolgende VLIZINE te worden opgenomen. Dit bericht bereikt u via de VLIZINE
rondzendlijst. Om u in te schrijven stuur een (leeg) mailtje naar: vlizine-subscribe@vliz.be; uitschrijven
kan via vlizine-unsubscribe@vliz.be.
Archieven van dit e-zine zijn raadpleegbaar via deze link.
1.
Kalender
1.1.
Remote sensing centraal op 44ste International Lige Colloquium on Ocean
Dynamics
1.2
Kustforum 2012 met belangrijkste zoute nieuws van afgelopen jaar
1.3.
De wereld kleurt oceaanblauw
1.4.
Vol huis verwacht voor VLIZ Jongerencontactdag 2012
1.5. Nieuwe technologien voor een blauwe toekomst
2. Publicaties
2.1. De broeken van de IJzer- en Handzamevallei
2.2. Beschermingsplan Bruinvis
2.3. Sprekende animatie van toenemende wereldwijde visserijdruk
2.4. Abstractenboek Studiedag 'vissen in het verleden'
2.5.
Google Earth bathymetrie nu met hogere nauwkeurigheid
2.6. Onderwatergeluid live!
2.7.
Herstel visbestanden door MSC-keurmerk aangetoond
2.8. Schitterend nieuw fotoboek van de Vlaamse kust
3. Vacatures, beurzen en
fondsen
3.1.
Toegang tot 9 mariene stations
4. Belgisch marien onderzoek in de
kijker
4.1. Spectaculaire toename garnalen na ban TBT
4.2. Grondwaterchemie in de Belgische kustvlakte
5. Nieuwe projecten zee- en
kustonderzoek
5.1. Blue biotechnology onder
stoom
6. Varia
6.1. Mercator centraal in nieuwe leermodule Planeet Zee
6.2.
Zeecijfer: is het water van de Noordzee nu echt warmer?
6.3. Visserij en natuurbehoud in Nederlandse Noordzee: een
akkoord
6.4. Marine Conservation Society roept op tot ban Chinese lantaarns
6.5. De was vervuilt de oceaan
6.6.
Zoetwaterbult in Noordelijke IJszee kan Europa afkoelen
7. Doctoraten
7.1. Zeebaarslarven als model voor gastheer-bacterie
interacties
7.2. Hydrodynamisch gedrag van golfenergieconvertoren
7.3.
Bederf van garnaal en rog
7.4.
Fijn stof, binnenhuisluchtkwaliteit, cultureel erfgoed en de mariene omgeving
8.
Zeewaarnemingen
8.1. Over witsnuitdolfijnen, vinvissen en zeevogels
8.2. Alken in zog van schepen en uitgehongerd aangespoeld
8.3. Nieuw soort diepzeegarnaal leeft op black smokers op 5.000 meter diep
8.4. Kemps zeeschildpad spoelt aan op Belgische Kust
8.5. Gekke vissen op het strand: bramen en maanvissen
8.6. Tonnen dode vissen op Noors strand aangespoeld
1.1. Remote sensing centraal op 44ste International Lige
Colloquium on Ocean Dynamics
Voor een
detailprogramma is het nog even wachten, maar nu al staat vast dat wie
interesse toont in Remote Sensing van zeen en oceanen, van 7 tot en met 11 mei
naar Luik moet afzakken. Ook dit 2012 Lige Colloquium vindt plaats op de
universitaire campus Sart-Tilman te Luik.
De ontwikkeling van nieuwe analysetechnieken en van sensoren en algoritmes
heeft de toepassingsmogelijkheden van remote sensing van oceanen gevoelig
vergroot. Daar waar satellietmetingen van de temperatuur van het
zeewateroppervlak en van de productiviteit (via detectie pigmenten algen) al
langer hun nut bewezen hebben, kan nu bijvoorbeeld ook zoutgehalte bepaald
worden. Daarnaast dringen afspraken rond afstemming van sensoren en het creren
van degelijke tijdsreeksen zich steeds meer op.
[top]
1.2. Kustforum 2012 met belangrijkste 'zoute' nieuws van
afgelopen jaar
Hoe zul je je de
Belgische kust herinneren? De belangrijkste nieuwsfeiten uit 2011 worden op 29
februari 2012 (vanaf 17.45uur, CC Scharpoord - Meerlaan 32, Knokke-Heist) op
een rijtje gezet. Tevens wordt ook gereflecteerd over de toekomst en aandacht
geschonken aan kustinitiatieven die dit jaar een award 'Duurzaam Kustproject'
verdienen.
Intussen behoort dit jaarlijks door het Cordinatiepunt Duurzaam Kustbeheer
georganiseerde evenement tot de vaste waarden. Door highlights van het voorbije
jaar (Masterplan Kustveiligheid, windmolenparken & aquacultuur,
instandhoudingsdoelstellingen Natura-2000 gebieden, kansarmoedeatlas kust,..)
de revue te laten passeren, wordt telkens de basis gelegd voor een debat over
de toekomst van onze kust. Meer informatie: http://www.kustbeheer.be;
info@kustbeheer.be of 059/34 21 47.
[top]
1.3. De wereld kleurt oceaanblauw
Oceanen zijn 'hot'.
Niet alleen de volgende wereldtentoonstelling in Yeosu (Zuid-Korea: www.worldexpo2012.com) van 12 mei tot 12
augustus 2012 zal onder de noemer 'The Living Ocean & Coast' het blauw deel
van onze planeet centraal plaatsen. Ook de Wereldtop Duurzame Ontwikkeling
straks in Rio de Janeiro (4-6 juni 2012: www.uncsd2012.org/rio20) zal blauwer kleuren
dan ooit.
Twintig jaar na de eerste top heeft UNEP alvast deze top aangegrepen om te
wijzen op het probleem van de mogelijke ineenstorting van de wereldoceanen, nu
de menselijke druk (plastiek vervuiling, overbevissing, verzuring,
opwarming,...) ongekende hoogtes bereikt. Vooruitlopend op beide evenementen is
er van 22 tot 24 februari 2012 ook nog een World Oceans Summit in Singapore,
georganiseerd door The Economist.
[top]
1.4. Vol huis verwacht voor VLIZ Jongerencontactdag 2012
Straks op vrijdag 24
februari belooft het in Brugge opnieuw een bruisende en fel bijgewoonde
Engelstalige ontmoetingsdag te worden voor alle mariene wetenschappers in
Vlaanderen en omstreken. De nu al bijna 300 geregistreerden zullen er kunnen
proeven van de kwaliteit, de diversiteit en de relevantie die dit
multidsiciplinaire zeeonderzoek biedt. Het gedetailleerd programma vind je op: http://www.vliz.be/NL/home/&p=show&id=2917.
Nog niet ingeschreven? Rep je naar het registratieformulier, want het aantal
plaatsen is beperkt.
Uit een kleine honderd ingestuurde abstracts voor de postercompetitie werden er
20 geselecteerd die een mondelinge, plenaire 'pitch-presentatie' (5') mogen
geven. Verder zijn er de winnaars van de VLIZ Aanmoedigingsprijzen en van de
North Sea Award die hun onderzoek presenteren, een tiental demonstraties die de
aanwezigen de mogelijkheid bieden zich te informeren over nieuwe mariene data-
en informatiesystemen en drie key-note sprekers. Inge Van Nieuwerburgh (UGent,
bibliotheek) zal een update presenteren van Open Access systemen, relevant voor
elke wetenschapper. Professor Jean Berlamont
(KULeuven) put uit zijn rijke carrire om zijn licht te laten schijnen over het
nut en de valkuilen van modelleerwerk. En professor Mike Moore (Plymouth Marine
Laboratory) hoofdauteur van het in voorbereiding zijnde Marine Board
strategisch document 'Oceans & Human Health' brengt een verrassend en
uiterst veelzijdig verhaal over positieve en negatieve evoluties in de oceanen,
met repercussies op onze gezondheid.
[top]
1.5. Nieuwe technologien voor een 'blauwe toekomst
'Tijdens het 3de Marine
Board Forum, dat doorgaat op 18 april in Brussel, wil organisator de Marine
Board van ESF de focus leggen op de nieuwste mariene technologien. Die zullen
immers garantstaan voor het uitbouwen van een toekomst, die zich steeds meer
gaat afspelen op de zee en oceaan. Het aantal plaatsen is beperkt en
registreren verplicht via www.vliz.be/events/3dmarineboardforum verdere info op: http://www.esf.org/marineboard/3rdforum.
[top]
1.6. Conferentie voor maritieme veiligheid tegen piraterij
De derde Maritime
Security & Anti-Piracy Conference (MSAPC) is bedoeld voor overheden uit de
Verenigde staten, Europa, NATO en staten van de Hoorn van Afrika enerzijds, en
de scheepvaartindustrie, productontwikkelaars en technologische toeleveranciers
anderzijds. Doel is om samen te zoeken naar een praktische, allesomvattende en
duurzame strategie voor de maritieme veiligheid en het optreden tegen
piraterij. De conferentie (7-8.3.2012) en aansluitende workshop (9.3.2012) gaan
beiden door in Athene, Griekenland (verdere info op: http://www.new-fields.com/msapc3/).
[top]
2.1. De broeken van de IJzer- en Handzamevallei
In de westelijke, Vlaamse kustpolders bevindt zich
een laaggelegen en historisch waardevol landschap: de IJzer- en
Handzamebroeken. Een nieuw boek van de hand van ecoloog Arnout Zwaenepoel
brengt dit unieke gebied sprekend in beeld.
Arnout Zwaenepoel bezocht bijna honderd oude vissers, jagers, landbouwers,
herders, waterbeheerders... die over het leven en werken in de IJzer- en
Handzamebroeken in de eerste helft van de 20ste eeuw vertelden. Daarnaast
ontdekte hij in oude archieven en fotoalbums de ontbrekende puzzelstukjes.
Door alle informatie en sappige verhalen samen te voegen, bekwam hij een
bijzonder boeiend overzicht over de broeken van toen en hoe ze de voorbije
honderd jaar zijn veranderd. Het verhaal van de broeken is nu gebundeld in een
prachtig nieuw boek (Link: www.inverde.be/informatie/ijzer_en_handzame).
[top]
2.2. Beschermingsplan Bruinvis
Onze kleinste dolfijn,
de Bruinvis, is terug van weggeweest. Meer nog, onder invloed van
klimaatswijzigingen lijkt zich een verschuiving te hebben voorgedaan waarbij
dieren uit het noorden van de Noordzee tot bij ons afzakken. In ieder geval
herbergt de Noordzee zo'n 30% van de wereldpopulatie en vereist deze
verantwoordelijkheid een gedegen aanpak vanwege de overheid. In opdracht van de
Nederlandse overheid schreven Kees Camphuysen en Marije Siemensma een
beschermingsplan voor de soort, dat gratis te downloaden is via http://walvisstrandingen.nl/ws/ws/i000361.html.
Van 1900 tot begin jaren '50 was de Bruinvis een wijd verspreide soort in de
zuidelijke Noordzee. Tussen 1960 en 1990 nam de populatie echter sterk af om er
lokaal nagenoeg te verdwijnen. Nu de soort terug is, wordt de populatie nog
steeds als 'kwetsbaar' beschouwd. Bijvangst in (voornamelijk passief) vistuig
is daarbij de grootste bedreiging, met ongeveer 150-250 (op totaal van 300-500)
bijvangstverdachte kadavers jaarlijks op de Nederlandse kust aanspoelend.
Vanuit een zeer gedegen kennis besluiten de auteurs dat een waarnemersprogramma
in winter/vroege voorjaar aan boord van vissersschepen, om bijvangsten te
monitoren, broodnodig is en dat meer onderzoek wenselijk is naar gehoorschade
en voedselbehoefte.
[top]
2.3. Sprekende animatie van toenemende wereldwijde visserijdruk
Hoewel deze informatie niet nieuw is, spreekt deze
historische kaart van de mondiale uitbreiding van de visserijdruk tussen 1950
en 2006 aangemaakt door het Wereldnatuurfonds boekdelen.
Waar gevist wordt en hoe intensief, is mooi af te leiden uit de reeks kaarten
gemonteerd in een tijdslijn. Zo wordt meteen duidelijk dat ook de Europese
vloot steeds verdere oorden is gaan opzoeken. De intensiteit is daarbij
weergegeven als het gexploiteerde percentage van de visbiomassa (uitgedrukt in
de hoeveelheid voedsel, als algenproductie weergegeven, die deze vissen nodig
hebben) (http://www.wwf.be/nl/wat-doet-wwf/in-nieuws/lobbywerk/europa-gooit-netten-steeds-verder-uit/53_941?referer=newsletter).
[top]
2.4. Abstractenboek Studiedag 'vissen in het verleden'
Op 25 november kwamen
120 genteresseerden in de meest brede aspecten rond de historiek van de
Belgische Zeevisserij samen in Oostende. Wat deze professionele experten,
(ex-)vissers, heemkundigen en verzamelaars precies allemaal opdoken uit het
verleden, lees je in het abstractenboek van de studiedag. Op de website van de
studiedag zijn ook de presentaties, filmpjes, fotoreportage en evaluatie te
vinden (http://www.vliz.be/events/zeevisserij/pres.htm).
[top]
2.5.
Google Earth bathymetrie nu met hogere nauwkeurigheid
Vanaf 11 januari heeft
Google de globale bathymetriekaart vervangen door een nieuwere versie
(SRTM30_PLUS V7.0). Hierdoor is de weergegeven resolutie van de oceaanbodem tot
op 1km nauwkeurig, wat een verhoging van 10% tot 15% inhoudt (http://www.google.com/intl/nl/earth/index.html).
[top]
2.6. Onderwatergeluid live!
Het inzicht groeit dat
geluid onderwater in de wereldoceanen een onderschatte rol speelt. Walvissen en
andere dieren gebruiken het om te communiceren, menselijke activiteiten
(sonars, scheepvaart,...) en natuurlijke fenomenen (neerslag, aardbevingen,...)
veroorzaken heel wat ruis en nu blijkt de opwarming van het oceaanwater ook nog
de geluidstransfer te vergemakkelijken. Door deze vernieuwde aandacht voor
onderwatergeluid wordt momenteel verkend hoe wereldwijd een International Quiet
Ocean Experiment kan worden opgezet en komen nieuwe publicaties over dit topic
in de aandacht. Een
absolute aanrader is alvast de website DOSITS (Discovery of Sound in the Sea).
Je vindt er een massa
informatie en kunt er ook zelf walvissen, hydrothermale bronnen, schepen,
buitenboordmotoren of aardbevingen beluisteren en in sonogrammen analyseren.
Andere leuke sites (www.listentothedeep.net)
laten je onderwatergeluiden vanaf verschillende observatoria beluisteren of
testen het publiek in het herkennen van walvissengeluiden (http://whale.fm)
(Link: http://www.dosits.org/audio/interactive/#/86).
[top]
2.7.
Herstel visbestanden door MSC-keurmerk aangetoond
Visserijen die het
keurmerk voor duurzame wilde visserij van de Marine Stewardship Council (MSC)
verkrijgen, laten aantoonbaar betere milieuresultaten zien. Visbestanden groeien,
bijvangsten verminderen en zeebodems krijgen bescherming. Bovendien draagt dit
certificeringsprogramma bij aan de kennis over de effecten van de visserij op
het ecosysteem in zee. Dit blijkt uit onderzoek waarover onlangs ook het
toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Science publiceerde (Link: http://www.envirodesk.be/inhoud/herstel-visbestanden-door-msc-keurmerk-aangetoond).
[top]
2.8. Schitterend nieuw fotoboek van de Vlaamse kust
In Flanders Coast
toont fotograaf Tom dHaenens met ruim 200 adembenemende beelden de verrassing
en veelzijdigheid die onze kleine kust zo groot maken. De fotograaf met het
ronkende palmares (Flanders Port Area over de Vlaamse havens; Creating land
for the Future over de baggerwereld) trok maandenlang door de regio. Hij dook
diep in de leefwereld van de kustbewoners, drong door tot verscholen en
verstilde hoekjes en ontdekte een waaier aan onverwachte bezigheden. Tom legde
op onnavolgbare wijze de alom geroemde verscheidenheid van onze kust vast en
filterde er vaak verbazende en opzichtige patronen uit. Meer info bij Ina
D'Haene (0472 53 56 93 of ina@viewvision.be).
[top]
3.1. Toegang tot 9 mariene stations
ASSEMBLE, een
associatie voor Europese marien biologische stations, biedt onderzoekers de
kans te appliceren voor vrije toegang tot n van de 9 mariene stations in Europa,
Isral en Chili. De call staat open tot 15 februari 2012. Onderzoek dient
plaats te vinden tussen juni en november 2012. Meer info, zie website (http://www.assemblemarine.org ).
[top]
4.1. Spectaculaire toename garnalen na ban TBT
In een recente
publicatie voor Chemosphere analyseerden Yves Verhaegen (ILVO) en co-auteurs de
vervuilingsgraad van de grijze garnaal met het intussen wereldwijd gebannen
scheepsaangroeiwerend middel tributyltin (TBT) en verwante organotin
verbindingen. En wat blijkt?
Aan de Belgische kust vertoonden grijze garnalen tussen 1975 en 2006 een
vrijwel continue daling in 'aanlanding-per-eenheid-vangstinspanning' (LPUE).
Maar sinds 2007 is een ware kentering aan de gang met vangsten die intussen
hoger oplopen dan de maxima tijdens de voorbije decennia. Merkwaardig is dat
dit hand in hand gaat met het in voege treden van een internationaal verbod op
gebruik van TBT als giftig scheepsaangroeiwerend middel, en met een decimering
(:10) van de TBT concentraties in de garnaal tussen 2003 en 2009. In hoeverre
visserijdruk en/of klimaatseffecten een rol spelen is niet bekend. Goed nieuws
is ook dat de vervuilingsgraad van garnaal met organotinverbindingen nu zo laag
is, dat zelfs dagelijkse consumptie geen gevaar voor de gezondheid oplevert (http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=212527 - http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed?term=%22Chemosphere%22%5Bjour%5D%20Verhaegen)
[top]
4.2. Grondwaterchemie in de Belgische kustvlakte
In een
nieuw artikel in Applied Geochemistry (Groundwater chemistry patterns in the
phreatic aquifer of the central Belgian coastal plain. Applied Geochemistry 27,22-36) belichten Alexander
Vandenbohede en Luc Lebbe de grondwater-karakteristieken van het centrale deel
van de Belgische kustvlakte. Daarbij leggen ze het verband met de lokale
geologie, de evolutie tijdens het Holoceen en de menselijke impact.
Grosso modo blijkt dat voor de inpoldering, dit gebied aanvankelijk een
afwisseling kende van zoutere en zoetere periodes, om vanaf 1400 jaar v.Chr. te
gaan verzilten. De hierdoor ontstane brakke en zoute condities zijn tot op
vandaag in de diepere delen van de watervoerende laag terug te vinden. Pas na
de inpoldering ging de grondwatertafel verzoeten. Intussen is de zoet-zoutwater
verdeling in de Belgische polders in evenwicht met de heersende
randvoorwaarden, daar waar dit voor de Nederlandse polders bijvoorbeeld niet
het geval is.
http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=212528
[top]
5.1. Blue biotechnology onder stoom
Met een budget van
9 miljoen EUR voor Micro B3 wil Europa fors investeren in de
oceaangerelateerde biotechnologie. Dit pas gestarte en vier jaar durende
project wil zoveel mogelijk genetische informatie van o.a. mariene virussen,
bacterin, archea en protisten via een gentegreerde databank beschikbaar maken
voor onderzoek en biotechnologische toepassingen.
Micro B3 staat voor microbile biodiversiteit, bioinformatica en
biotechnologie. Tweendertig instituten en bedrijven uit 14 landen (met o.a.
het VIB, het VLIZ en UCL) zullen al hun expertise samenleggen om een boost te
geven aan de mariene biotechnologie in Europa. Vandaag benutten nauwelijks 1%
van alle biotechnologische bedrijven wereldwijd mariene ecosysteemkennis om
nieuwe toepassingen te ontwikkelen. Nochtans is het potentieel van deze blue
biotechnology immens. Het mariene (micro)leven is immers bijzonder rijk en
bovendien aangepast aan vaak zeer extreme (en dus interessante)
leefomstandigheden (http://www.microb3.eu).
[top]
6.1. Mercator centraal in nieuwe leermodule Planeet Zee
Gerard de Cremer (of
Gerardus Mercator: 1512-1594) hoeft als Vlaamse kaarten- en globemaker, en als
vader van de tot op vandaag wereldwijd toegepaste Mercatorprojectie nauwelijks
voorgesteld te worden. Geboren te Rupelmonde wijdde hij zijn (lange) leven
integraal aan de cosmografie en het in kaart brengen van land en zee. Omdat het
dit jaar 500 jaar geleden is dat de man het levenslicht zag, zijn tal van
activiteiten aan deze merkwaardige figuur gewijd. Enkele voorbeelden:
Wil je de geschiedenis van de cartografie en de rol van Mercator geresumeerd in
woord en beeld gebracht zien, dan kun je o.a. terecht bij de nieuwe
Mercatormodule van het leerplatform Planeet Zee. Via http://www.planeetzee.org
(en doorklikken op centrale illustratie van Mercator) kun je, al dan niet in
klasverband, meer leren over dit of andere mariene/maritieme onderwerpen.
Wie echt wil doordringen in de wetenschappelijke betekenis die Mercator heeft
gehad, kan van 25 tot 28 april terecht in Sint-Niklaas. De Universiteit Gent,
de Stedelijke Musea St-Niklaas en Erfgoedcel Waasland organiseren er dan een
internationaal symposium (http://www.mercatorconference2012.be).
(www.planeetzee.org)
[top]
6.2. Zeecijfer: is het water van de Noordzee nu echt warmer?
De gemiddelde winter-
en zomertemperatuur van het Noordzeewater bedraagt respectievelijk 6C en 17C,
wat ten opzichte van 1985 een stijging is van 1C 2 C. Er zit wel wat
verschil in de snelheid van opwarmen naargelang de zone. Voor de periode van
1971 tot 2007 steeg de oppervlaktetemperatuur in het centrale en zuidelijke
Noordzee met 0,053C per jaar; in de noordelijke Noordzee verloopt de opwarming
trager (0,023 C per jaar).
Deze en andere betrouwbare zeecijfers vind je terug op de VLIZ website onder
Zeecijfers (klik in de tekening op Fysisch-chemisch milieu, Water en
Zeewater).
Meer weten? In het kader van het CLIMAR project werd uitvoerig de impact van de
klimaatsverandering op de Belgische kust onderzocht. De algemene invloed van
het opwarmende klimaat op de Europese zeen werd dan weer aangepakt in het
Europese CLAMER project.
[top]
6.3. Visserij en natuurbehoud in Nederlandse Noordzee:
een akkoord
Door een akkoord tussen
natuurbeweging, vissers en rijksoverheid zijn delen van de Nederlandse Noordzee
straks verboden terrein voor de visserij. Het akkoord over de bescherming van
natuurgebieden in de Noordzee werd op 13 december ondertekend. Hierdoor zullen
twee Natura-2000 gebieden op zee verboden worden voor de boomkor- en
garnalenvisserij. Als tegenprestatie beloven de natuurorganisaties om de
komende jaren niet naar de rechter te stappen, zodat de visserij de tijd en de
kans krijgt om nieuwe, duurzamere, vistechnieken in te voeren.
Het zogeheten VIBEG-akkoord (Visserij In Beschermde Gebieden: te downloaden via
http://www.noordzeenatura2000.nl), regelt de
visserij op twee gebieden van de Noordzee, die in 2010 als Natura 2000-gebied
zijn aangewezen: de Vlakte van de Raan (tegenaan de Belgisch-Nederlandse
zeegrens) en de Noordzeekustzone, een strook drie mijl zeewaarts van Bergen,
Noord-Holland, tot Rottum in de Waddenzee. In beide gebieden is de Europese
Habitatrichtlijn van toepassing, in de Noordzeekustzone geldt ook de Europese
Vogelrichtlijn. Dat betekent dat Nederland in die gebieden de zandbanken en het
leven dat er zich bevindt, moet beschermen. Het akkoord is ondertekend door
Stichting de Noordzee, Natuurmonumenten, WNF, Waddenvereniging, Productschap
Vis, Vissersbond, VisNed en het ministerie van EL&I.
Een kwart van de Noordzeekustzone wordt verboden voor de bodemverstorende
boomkorvisserij. In 2014 wordt het verbod uitgebreid tot bijna de helft van dit
Natura2000-gebied en in 2016 geldt in beide gebieden een totaalverbod voor de
boomkor.
Ook de garnalenvisserij wordt in beide gebieden ingeperkt: tien procent van de
Noordzeekustzone is per direct niet meer toegankelijk voor garnalenvissers, dit
groeit in 2014 tot een kwart van het gebied. Voor een aanvullende twintig
procent van het gebied mag vanaf 2014 alleen met de best beschikbare techniek
worden gevist.
Het akkoord stimuleert de innovatie van vistechnieken, door bijna een derde
deel van de Noordzeekustzone alleen open te stellen voor innovatieve visserij,
zoals de garnalenpuls en de sumwing. Zo krijgt de visserijsector de gelegenheid
om experimentele technieken die zich hebben bewezen in deze gebieden toe te
passen. Voor het uitvoeren van experimenten zijn vergunningen nodig op basis
van de natuurbeschermingswet. (bron: http://www.noordzeenatura2000.nl)
[top]
6.4. Marine Conservation Society roept op tot ban Chinese
lantaarns
Sinds afgelopen
Nieuwjaar zijn ze ook bij ons bekend geraakt, de Chinese, papieren lampionnen
die brandend omhoog worden gelaten en zo de nachtelijke hemel feeriek sieren.
Omdat ze verre van ongevaarlijk zijn, vraagt de Marine Conservation Society
intussen - in navolging van meerdere andere landen - om ze te bannen.
Deze mini-heteluchtballonnen kennen een zeer lange traditie in Azi. Ze worden
gemaakt van rijstpapier en gaan gedwee de lucht in, aangedreven door de hete
lucht geproduceerd door een kaars of brandstofcel. In Thailand gelooft men dat
je zo de problemen en zorgen kunt laten wegdrijven. Helaas veroorzaken ze dan
weer heel wat andere problemen, waardoor ze intussen gedeeltelijk of volledig
gebannen zijn in Duitsland, Malta, Oostenrijk, China, Vietnam, Spanje en
Australi. Het gevaar voor de luchtvaart heeft China tot deze beslissing
aangezet. Het brandgevaar, het gevaar voor consumptie door vee, het gecreerde
zwerfvuil en de verwarring die kan ontstaan op zee met vuurpijlen bij nood,
zetten andere landen aan tot de ban.
[top]
6.5. De was vervuilt de oceaan
In alle oceanen en op
alle stranden zijn ze in toenemende mate te vinden: piepkleine stukjes
kunststof. Een internationaal team onderzoekers heeft nu een belangrijke bron
van de stukjes 'microplastic' gedentificeerd: onze wasmachines en de
synthetische textielvezeltjes uit nylon en polyester die ze bij elke wasbeurt
langs de afvoer wegspoelen (bron: De Standaard, 30.01.2012).
De wereldzeen trotseren een massa menselijk afval, afval dat voor een niet onbelangrijk
deel slecht of nauwelijks afbreekbaar is en zich ophoopt in stiltegebieden in
wat we dan 'afvaleilanden' noemen. Intussen is ook duidelijk geworden dat dit
kunststofafval wel mechanisch in kleinere fragmentjes wordt opgebroken, maar
daarmee niet is verdwenen. Dit zogenaamde 'microplastic' - gevormd door
verbrokkelen van nylon netten, plastic zakken, etc. - wordt verder aangevuld
met microplastic onbewust of bewust aan het afvalwater toevertrouwd. De kleine
textielvezeltjes die bij elke wasbeurt vrijkomen illustreren hoe het plastic
probleem onbewust kan worden versterkt. Het doelbewust insluiten van
microplastics in karweizepen en huidverzorgende scrubbers hoort tot de tweede
categorie, en kan - mits vervanging met natuurlijke componenten - perfect
worden vermeden (zie actie Stichting Noordzee: Ik scrub plasticvrij': http://www.noordzee.nl/microplastics-petitie/petitie/
).
Intussen is er wereldwijde belangstelling voor het plastic probleem in de
wereldzeen en wordt overal gezocht naar oplossingen. Zo zijn er heel wat
initiatieven die plastic op zee verzamelen, om die vervolgens te recycleren
(bv. tot 'Vacs from the sea') of te onderzoeken of ze in olie kan worden
omgezet (http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=J53LGAK8).
[top]
6.6. Zoetwaterbult in Noordelijke IJszee kan Europa afkoelen
In de Noordelijke IJszee
bij de Noordpool bevindt zich een bult van zoet water. En die zou weleens
grote gevolgen voor het klimaat in Europa kunnen hebben. Door toedoen van de
wind hopen zich op deze plek duizenden kubieke kilometers zoet water op. Dat
hebben wetenschappers van University College London bepaald op basis van
gegevens van de Europese satellieten ERS-2 en Envisat. Die kunnen met hun
radarinstrumenten zeehoogtes meten, ook als het water zich onder een dik pak
ijs bevindt (http://www.kijk.nl/nieuws/zoetwaterbult/).
[top]
7.1. Zeebaarslarven als model voor gastheer-bacterie interacties
Op 17 januari behaalde
Anamaria Rekecki haar doctoraat aan de Faculteit Diergeneeskunde van de UGent,
met een werk getiteld: Gnotobiotic sea bass larvae as a model organism for
host-bacterial (Vibrio anguillarum)
interactions - a morphological study. Promotoren waren prof. W. Van den Broeck
en prof. P.Bossier.
Kennis over de interactie tussen een gastheer (zoals de kweekvis, zeebaars) en
diens darmflora is belangrijk, wil men de effecten van toepassing van
therapeutische middelen zoals probiotica ten volle begrijpen. Dit werk
onderzocht bij kiemvrij opgekweekte zeebaarslarven hoe die morfologisch
reageren op besmetting met Vibrio
anguillarum (veroorzaakt vibriosis bij kweekvis) en in hoeverre ze als
modelorganisme kunnen fungeren voor dergelijke studies.
[top]
7.2. Hydrodynamisch gedrag van golfenergieconvertoren
Op 19 januari 2012
verdedigde Lander Victor zijn doctoraat aan de Gentse universiteit, getiteld: Optimalisatie
van het hydrodynamische gedrag van golfenergieconvertoren gebaseerd op
golfoverslag.
Bij n van de type convertoren die golfenergie moeten omzetten in elektriciteit,
lopen golven op een talud en slaan ze over in een reservoir dat via turbines
geledigd wordt. Tijdens dit doctoraatsonderzoek werd het golfoverslaggedrag bij
niet-drijvende convertoren gemeten en geoptimaliseerd.
Lander verrichtte zijn PhD-werk aan de Afdeling Weg- en Waterbouwkunde onder
het promotorschap van prof. Peter Troch. Hij verrichtte o.a. experimenten op
steile laagkruinige hellingen in Denemarken en werkte samen met een Nederlands
consulting bureau voor het bestuderen van de kansverdeling van de individuele
overslagvolumes voor dat type hellingen (http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=212437).
[top]
7.3. Bederf van garnaal en rog
Op 30 januari 2012
verdedigde Katrien Broekaert van het Instituut voor Landbouw- en
Visserijonderzoek haar doctoraat, getiteld: Moleculaire identificatie van de
dominante microbiota en hun bederfpotentieel van grijze garnalen en rog.
Vis en visserijproducten hebben hun eigen specifieke bederforganismen. Deze
microorganismen kunnen doorgroeien tijdens de bewaring en zo voor smaak- en
geurafwijkingen zorgen. Door diverse technieken voor isolatie, identificatie en
karakterisatie van deze microbiota op vis en schaaldieren te optimaliseren, en
deze vervolgens op twee organismen - de grijze garnaal en de rog - uit te
testen, wordt de weg geopend voor een nog betere bewaring van deze producten (http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=212523).
[top]
7.4. Fijn stof, binnenhuisluchtkwaliteit, cultureel erfgoed en
de mariene omgeving
Op 13 februari 2012
vindt aan de Universiteit Antwerpen de doctoraatsverdediging plaats van
Benjamin Horemans. Het onderwerp van zijn thesis is: Chemische karakterisering
van fijn stof: case studies in verband met binnenhuiskwaliteit, cultureel
erfgoed en de mariene omgeving. Dit gevarieerde en maatschappelijk zeer
relevante thema wordt mede gedragen door promotoren Karolien De Wael en Ren
Van Grieken.
Wie genteresseerd is om deze thesisverdediging bij te wonen dient voor 6
februari via Benjamin.Horemans@ua.ac.be
te registreren. De verdediging gaat door om 16.00uur in aula R3 (gebouw R) op
Campus Drie Eiken.
[top]
8.1. Over witsnuitdolfijnen, vinvissen en zeevogels
Het minste wat kan gezegd worden van deze winter, is dat ze tot dusver heel wat
merkwaardige zee- en strandwaarnemingen heeft opgeleverd. O.i.v. overheersende
westelijke luchtstromingen spoelden zeer ongewone diersoorten als Kemps
zeeschildpadden, bramen en maanvissen in opvallende aantallen aan (zie verder).
Daarnaast waren er meerdere mooie meldingen van Witsnuitdolfijnen, een
aangespoelde gewone vinvis te Vlissingen en aantallen zeevogels nooit eerder
aan de Belgische kust gezien in de afgelopen twintig jaar.
Waren het de relatief rustige zeecondities in de zuidelijke Noordzee, terwijl
meer noordelijk en in de Atlantische Oceaan de ene na de andere stormdepressie
passeerde? In ieder geval meldden zeevogeltellers van het Instituut voor
Natuurbehoud dat ze de afgelopen periode vanop het onderzoeksschip Zeeleeuw
spectaculaire en sinds het begin van de tellingen in 1991 nooit eerder geziene
aantallen zeevogels noteerden. Ook een grotere groep Witsnuitdolfijnen (20-30
ex) liet zich regelmatig bewonderen, o.a. actief jagend op 12 januari of tot
tien keer toe voluit uit het water springend op 11 januari, telkens vanaf de
Zeeleeuw. De jonge, gewone vinvis was minder fortuinlijk en strandde dood in de
Vlissingse Sloehaven op 15 januari.
[top]
8.2. Alken in zog van schepen en uitgehongerd aangespoeld
Aan de Nederlandse kust
stranden de laatste weken geregeld dode alken. Zeewaarnemers zagen ze ook
fourageren in het zog van schepen, waar ze overboord gegooid afval en
bijvangsten oppikken. Vreemd, want alken vinden normaal gezien altijd hun
voedsel door zelf al duikend te foerageren. Een situatie die kan wijzen op
honger...? (http://vroegevogels.vara.nl/nieuws-item.131.0.html?&tx_ttnews%5Btt_news%5D=359549&tx_ttnews%5BbackPid%5D=123&cHash=73f6be11d07eee6a59b072637dbfa4f8).
[top]
8.3. Nieuw soort diepzeegarnaal leeft op black smokers op 5.000
meter diep
Op de oceaanbodem langs
de Caraben is op een diepte van circa 5.000 meter een nieuwe soort
diepzeegarnalen gevonden (Rimicaris
exoculata). Deze diepzeegarnalen leven er langs heetwaterbronnen die
temperaturen tot meer dan 450 graden Celsius halen (http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-2084764/Shrimp-lives-water-times-hotter-boiling-point.html).
[top]
8.4. Kemps zeeschildpad spoelt aan op Belgische Kust
Op vrijdagmorgen 6 januari 2012 vond Walter
Wackenier een dode jonge Kemps zeeschildpad op het strand van Oostduinkerke.
Dit is de kleinste en meest bedreigde zeeschildpadsoort ter wereld. Strandingen
in Europa zijn uiterst zeldzaam. Het is pas de eerste keer dat deze zeldzame
soort aanspoelt in Belgi.
Deze zeldzame schildpad, waarvan de wereldpopulatie op nauwelijks 7000
exemplaren wordt geschat, is afkomstig van de Golf van Mexico. Hoewel ze tot 90
cm groot kan worden, mat de schildlengte van het Belgische exemplaar nauwelijks
25 cm. Op 12 december 2011 spoelde al een levende Kemps zeeschildpad aan nabij
Monster (Zuid-Holland). Het dier werd 'Flip' gedoopt en voor verzorging naar
Sea Life Scheveningen overgebracht. En op 5 januari kende ook Noord-Frankrijk
zijn vondst met een dood exemplaar op het strand van Le Touquet. In 2008
spoelde al eens een Kemps zeeschildpad aan in Zeeland, die na verzorging terug
kon worden gebracht naar de Caraben (http://www.natuurbericht.be/?id=7519&Eid=10081).
[top]
8.5. Gekke vissen op het strand: bramen en maanvissen
Op 2 januari vond
natuurgids Hilde Goosens een braam (Brama
brama) op het strand van Bredene. De voorbije weken waren er nog vier
meldingen van aangespoelde bramen op Belgische stranden. Op Nederlandse
stranden spoelden dan weer minimum 7 maanvissen aan.
Bramen zijn zilverkleurige vissen die tot een halve meter groot kunnen
worden. Ze leven normaal gezien in diep water in de oceaan, maar verzeilen soms
wel eens in de Noordzee. Ze spoelen in de herfst en de winter bij stormweer wel
vaker aan op onze kusten. Lokaal noemt men ze ook wel 'oude wijven'.
Maanvissen zijn eveneens oceanisch en vooral jonge dieren dringen bij regelmaat
door tot in de Noordzee, bijna steeds tussen november en januari. Alle zeven
door http://www.zeezoogdieren.org gemelde Nederlandse maanvissen spoelden aan
tussen 20 december en 13 januari (Link: http://www.vliz.be/vmdcdata/photogallery/sea.php?album=212&pic=47561).
[top]
8.6. Tonnen dode vissen op Noors strand aangespoeld
(NB maandag 02 januari
2012) Vreemd fenomeen in Noorwegen: op een strand in Nordreisa zijn tonnen dode
haringen aangetroffen. Over de oorzaak doen wilde speculaties de ronde in de
lokale media (http://www.nieuwsblad.be/Article/Detail.aspx?articleid=DMF20120102_132).
[top]
9.1. Wie kent verklaring voor dit geomorfologisch verschijnsel?
VLIZ-medewerker Andr Cattrijsse nam begin januari
2012 volgende merkwaardige torentjes waar op het strand van Ocracoke Island
(North Carolina, US). Ze komen kennelijk voornamelijk in de winter voor, maar
zouden niets met vorst te maken hebben. Wel met winderosie.
Wie kent de wetenschappelijke verklaring?
DISCLAIMER
VLIZINE
heeft als doel informatie te verstrekken. Eventuele standpunten zijn die van de
auteurs en stemmen niet noodzakelijk overeen met die van het VLIZ. Het VLIZ is
niet verantwoordelijk voor enige schade opgelopen ten gevolge van foutieve of
verkeerd genterpreteerde informatie in dit e-zine, noch voor de inhoud van
websites waarnaar verwezen wordt. Uw adres opgenomen in onze e-zine
rondzendlijst wordt niet aan derden doorgegeven zonder uw toestemming en wordt
niet gebruikt voor commercile doeleinden.
COPYRIGHT
Copyright
2012 Vlaams Instituut voor de Zee.
Delen uit dit e-zine mogen in andere publicaties worden overgenomen, maar
uitsluitend met bronvermelding. Deze publicatie mag wel in haar geheel ter
kennismaking worden doorgestuurd naar derden.
LID WORDEN VAN HET VLIZ KAN
Meer info vindt u op onze website.
WEBSITE
www.vliz.be
Vlaams Instituut voor de Zee
Flanders Marine Institute
VLIZ InnovOcean site
Wandelaarkaai 7
8400 Oostende
Tel. +32-(0)59-34 21 30
Fax +32-(0)59-34 21 31
http://www.vliz.be